วันอาทิตย์ที่ 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2558

6-7. ทฤษฎีหลักสูตร แนวคิด รูปแบบ ขั้นตอนการพัฒนาหลักสูตรของนักวิชาการไทยและต่างประเทศ

ทฤษฎีหลักสูตร แนวคิด รูปแบบ ขั้นตอนการพัฒนาหลักสูตรของนักวิชาการไทยและต่างประเทศ

แนวคิดทฤษฎีหลักสูตร
          1. ทฤษฎีจอห์นสัน (Johnson’s Theory)
          จอห์นสัน (Johnson, 1967: 130) นิยามหลักสูตรเป็นความตั้งใจเพื่อให้ได้ผลการเรียนรู้ โดยผลการเรียนรู้นี้เป็นผลสูงสุดที่เป็นไปได้ที่เป็นความแตกต่างระหว่างทฤษฎีที่เกี่ยวกับหลักสูตรที่เป็นแผนและทฤษฎีที่เป็นวิถีทางด้วยแผนที่สร้างขึ้นใช้โดยทั่วไป นักหลักสูตรต้องทำความเข้าใจกับสิ่งที่เกิดขึ้นในปัจจุบันและสร้างแนวทางรับรองการเปลี่ยนแปลงในอนาคต
          2. ทฤษฎีวอล์คเกอร์ (Decker Walker)
          วอร์คเกอร์ได้ให้แนวคิดกับนักหลักสูตรด้วยคำถาม 5 ข้อคือ
                    1) อะไรคือลักษณะเด่นของหลักสูตร
                    2) อะไรคือผลที่ตามมาจากการใช้หลักสูตรต่อบุคคลและสังคม
                    3) อะไรคือสิ่งที่คงที่และเปลี่ยนแปลงของหลักสูตร
                    4) อะไรคือสิ่งที่คนทั่วไปควรปรับปรุงหรือเพิ่มคุณค่า
                    5) อะไรคือสิ่งที่เป็นส่วนหนึ่งของการออกแบบหลักสูตรเพื่อบรรลุจุดหมายของหลักสูตร
          3. ทฤษฎีของแมคโดนัลด์ (Macdonald)
          แมคโดนัลด์นิยามหลักสูตรเป็นระบบสังคมที่สร้างแผนในการจัดการเรียนการสอน โดยมุ่งการสอนแบบเป็นทางการ (Formal Teaching) และการเรียนรู้ในห้องเรียน (Learning take place) ซึ่งครูผู้สอนจะช่วยเสริมสร้างให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้และให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการเรียนด้วย

การสร้างทฤษฎีหลักสูตร
          1. วิธีการแบบอุปนัย เก็บรวบรวมข้อมูลและสรุปข้อเท็จจริงจากการแสวงหาความรู้ มีการวิจัย สมมติฐาน ทดสอบสมมติฐานและการยืนยันข้อมูล
          2. วิธีแบบนิรนัย สรุปความความจริงจากหลักเกณฑ์ เหตุผลหรือข้อสมมติฐานที่เป็นจริง เป็นการสร้างความสัมพันธ์เชิงเหตุผล

การพัฒนาหลักสูตร
          ทาบา (Taba 1962: 454) กล่าวว่า การพัฒนาหลักสูตรหมายถึง การเปลี่ยนแปลงและปรับปรุงหลักสูตรเดิมให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้นในด้านต่างๆ ได้แก่ การตั้งจุดมุ่งหมาย การจัดเนื้อหาการเรียนการสอน การวัดและประเมินผล
          วิชัย วงษ์ใหญ่ (2525: 10) กล่าวว่า การพัฒนาหลักสูตรคือการวางโครงการที่จะช่วยให้นักเรียนได้เรียนรู้ตามจุดมุ่งหมายที่กำหนดไว้ หรือการพัฒนาหลักสูตรและการสอนคือระบบโครงสร้างการจัดโปรงแกรมการสอน โดยกำหนดจุดมุ่งหมาย เนื้อหาสาระ การปรับปรุงตำรา แบบเรียน คู่มือครู สื่อการเรียนต่างๆ การวัดและประเมินผล ใช้หลักสูตรปรับปรุงแก้ไข อบรมครูให้ใช้หลักสูตรเป็นไปตามวัตถุประสงค์ของการพัฒนาหลักสูตร
          โดยสรุปแล้ว การพัฒนาหลักสูตร หมายถึง กระบวนการสร้างและทดสอบคุณภาพของหลักสูตรที่นำวิธีการเชิงระบบมาประยุกต์ใช้ โดยเฉพาะการนำกระบวนการวิจัยและพัฒนามาใช้ในการสร้างและทดสอบคุณภาพหลักสูตร

แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตร
1. แบบจำลองของโอลิวา
          โอลิวาเป็นคนแรกที่ใช้คำว่าแบบจำลอง (Model) ในการพัฒนาหลักสูตร ประการสำคัญของแบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรต้องทำหน้าที่คือ ให้คำแนะนำการติดตามของระบบและให้กรอบแนวคิดในการอธิบายองค์ประกอบของกระบวนการในการปรับปรุงหลักสูตร ซึ่งแบบจำลองของหลักสูตรต้องแสดงองค์ประกอบต่างๆดังนี้
          1) องค์ประกอบหลักของกระบวนการ
          2) การปฏิบัติที่ชัดเจน
          3) ความสัมพันธ์ระหว่างหลักสูตรและการสอน
          4) จุดหมายเฉพาะระหว่างหลักสูตรและการสอน
          5) การแสดงความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบที่เกี่ยวข้อง
          6) ความสัมพันธ์เป็นลำดับขั้นตอน
          7) ให้ข้อมูลย้อนกลับ
          8) เริ่มต้นในจุดใดก็ได้ในวงจร
          9) ความเป็นเหตุผล
         10) ให้ความคิดที่เรียบง่าย
         11) แสดงความสัมพันธ์ในรูปแบบไดอะแกรม แผนภาพ

2. แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของไทเลอร์ แบบจำลองดังกล่าวถือว่าเป็นต้นแบบของการพัฒนาหลักสูตร กระบวนการของหลักสูตรทำได้ด้วยการเก็บรวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูลเชื่อมโยง สังเคราะห์ข้อมูลและกลั่นกรองด้วยปรัชญาการศึกษาและจิตวิทยาการเรียนรู้ โดยมีองค์ประกอบดังต่อไปนี้
          1) การวางแผนหลักสูตร (Curriculum Planning)
          - มีการเก็บข้อมูลจากแหล่งต่างๆได้แก่ ผู้เรียน สังคมในโรงเรียนและเนื้อหาสาระวิชาเพื่อนำมาวิเคราะห์เป็นวัตถุประสงค์ของหลักสูตร (ฉบับร่าง)
          - เมื่อได้วัตถุประสงค์ (ฉบับร่าง) แล้วนั้น จึงนำมาวิเคราะห์อีกขั้นหนึ่งด้วยปรัชญาการศึกษาของโรงเรียนและจิตวิทยาการเรียนรู้
          2) การออกแบบหลักสูตร (Curriculum Design)
          - เลือกประสบการณ์เรียนรู้
          - การจัดการประสบการณ์การเรียนรู้
          3) การประเมินหลักสูตร (Curriculum Evaluation)
        
          สิ่งที่ใช้ในการพิจารณาสร้างแบบจำลองการพัฒนาหลักสูตร
                   1. ปรัชญาสังคมและปรัชญาการศึกษา
                   2. พื้นฐานด้านจิตวิทยา
                   3. การเลือกประสบการณ์เรียนรู้ การจัดระบบโครงสร้างการเรียนรู้และการประเมินผล

3. แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของทาบา (Taba)
          ทาบาได้กล่าวถึงกระบวนการพัฒนาหลักสูตรที่ตอบสนองความต้องการของผู้เรียนตามความเชื่อที่ว่าผู้เรียนมีพื้นฐานแตกต่างกันและหลักสูตรต้องออกแบบโดยครูผู้สอนมากกว่าผู้มีอำนาจคนอื่นๆ ครูเป็นผู้สร้างสรรค์หน่วยการเรียนมากกว่าการออกแบบ โดยกำหนดกระบวนการพัฒนาหลักสูตรไว้ 7 ขั้นตอน ดังนี้
          1) วินิจฉัยความต้องการ สำรวจสภาพปัญหา ความต้องการ ความจำเป็นต่างๆของสังคมและผู้เรียน
          2) กำหนดจุดมุ่งหมาย หลังจากได้วินิจฉัยความต้องการของสังคมและผู้เรียนแล้วจะกำหนดจุดมุ่งหมายที่ต้องการให้ชัดเจน
          3) คัดเลือกเนื้อหาสาระ จุดมุ่งหมายที่กำหนด จะช่วยในการเลือกเนื้อหาสาระให้สอดคล้องกับจุดมุ่งหมาย วัยและความสามารถของผู้เรียน โดยเนื้อหาต้องมีความเชื่อถือได้และสำคัญต่อการเรียนรู้
          4) จัดเนื้อหาสาระ เนื้อหาสาระที่เลือกได้ ยังต้องจัดโดยคำนึงถึงความต่อเนื่อง และความยากง่ายของเนื้อหา วุฒิภาวะ ความสามารถ และความสนใจของผู้เรียน
          5) คัดเลือกประสบการณ์การเรียนรู้ ครูผู้สอนหรือผู้ที่เกี่ยวข้องจะต้องคัดเลือกประสบการณ์การเรียนรู้ให้สอดคล้องกับเนื้อหาวิชา และจุดมุ่งหมายของหลักสูตร
          6) จัดประสบการณ์การเรียนรู้ ประสบการณ์การเรียนรู้ควรจัดโดยคำนึงถึงเนื้อหาสาระและความต่อเนื่อง
          7)  กำหนดสิ่งที่จะประเมินและวิธีการประเมินผล ตัดสินใจว่าจะต้องประเมินอะไรเพื่อตรวจสอบผลว่าบรรลุตามจุดมุ่งหมายที่กำหนดไว้หรือไม่ และกำหนดด้วยว่าจะใช้วิธีประเมินผลอย่างไร ใช้เครื่องมืออะไร
          จากขั้นตอน 7 ขั้นตอนข้างต้นนั้น อาจจัดรวมเป็นหมวดหมู่ได้ดังต่อไปนี้
                   1) การวางแผนหลักสูตร (Curriculum Planning) ได้แก่
                    - การวิเคราะห์ความต้องการจำเป็น
                   - การกำหนดวัตถุประสงค์
                   2) การออกแบบหลักสูตร (Curriculum Design) ได้แก่
                   - การเลือกเนื้อหาสาระ
                   - การจัดการเกี่ยวกับเนื้อหาสาระ
                    3) การจัดหลักสูตร (Curriculum Organization) ได้แก่
                   - การเลือกประสบการณ์การเรียนรู้
                   - การจัดการเกี่ยวกับประสบการณ์การเรียนรู้
                   4) การประเมินหลักสูตร (Curriculum Evaluation)
                   - การตัดสินใจว่าจะประเมินอะไรและวิธีการประเมินอย่างไร

4. แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของเซเลอร์ อเล็กซานเดอร์และเลวีส
           เซเลอร์ อเล็กซานเดอร์ และเลวีส (Saylor J.G, Alexander. W.M. and Lewis Arthur J 1981: 24) นำเสนอแบบจำลองภายใต้แนวคิดของการวางแผนให้โอกาสในการเรียนรู้เพื่อการบรรลุผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาและวัตถุประสงค์ โดยมีองค์ประกอบดังต่อไปนี้
          1) จุดหมาย วัตถุประสงค์และขอบข่ายที่ต้องการพัฒนา เป็นการกำหนดจุดหมายสำคัญและระบุวัตถุประสงค์ของหลักสูตรที่ต้องการให้ประสบความสำเร็จ โดยต้องพิจารณาจากตัวแปรต่างๆ เช่น ผลการศึกษา กลุ่มสังคม ผู้เรียน ความรู้ การวิจัยทางศึกษา เป็นต้น
          2) การออกแบบหลักสูตร เป็นการสร้างโอกาสการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับขอบข่ายที่ต้องการพัฒนา ระบุวันเวลา วิธีการในการเรียนรู้ โดยคำนึงถึงรายวิชา สถาบัน สังคม ความต้องการและความสนใจของผู้เรียน
          3) การนำหลักสูตรไปใช้ เป็นการจัดการเรียนการสอนในชั้นเรียนตามวัตถุประสงค์ โดยเลือกวิธีการสอนที่เกี่ยวข้องเพื่อให้บรรลุผลการเรียนรู้
          4) การประเมินหลักสูตร เป็นการตัดสินว่าโรงเรียนบรรลุจุดหมายและวัตถุประสงค์หรือไม่ โดยเน้น 2 ประการคือ การประเมินผลรวมของการใช้หลักสูตรทั้งโรงเรียนและการประเมินหลักสูตรทั้งระบบเพื่อตรวจสอบว่าหลักสูตรมีคุณภาพมากน้อยเพียงใด
        
5. แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของวิชัย วงษ์ใหญ่
          วิชัย วงษ์ใหญ่ได้นำเสนอแบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรแบบครบวงจร (Integrated Curriculum Development) ซึ่งประกอบไปด้วยระบบการร่างหลักสูตร ระบบการนำหลักสูตรไปใช้และระบบการประเมินหลักสูตร ทั้งสามระบบนี้จะสัมพันธ์ต่อเนื่องกันเพื่อให้เกิดภาพรวมที่เป็นเอกภาพของกระบวนการพัฒนาหลักสูตรเป็นกระบวนการที่ต่อเนื่องกันและมีความสำคัญเท่าเทียมกัน วงจรการพัฒนาหลักสูตรจะไม่ได้เน้นที่ระบบใดระบบหนึ่ง แต่จะให้ความสำคัญเท่าๆกันและเป็นการพัฒนาที่ไม่มีการจบสิ้น
          วิชัย วงษ์ใหญ่ ได้สรุปแนวคิดและขั้นตอนกระบวนการพัฒนาหลักสูตร โดยรูปแบบการพัฒนาหลักสูตรจะเป็นฐานคิดในการพัฒนาหลักสูตรตามกรอบมาตรฐานคุณวุฒิระดับอุดมศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2552 ดังภาพ
          ขั้นตอนการพัฒนาหลักสูตร
          1. กำหนดจุดมุ่งหมาย หลักการและโครงสร้าง ออกแบบหลักสูตรขึ้นมา โดยปรึกษากับผู้เชี่ยวชาญ
          2. ยกร่างเนื้อหาสาระแต่ละกลุ่มสาระ ประสบการณ์ หน่วยการเรียน กำหนดผลการเรียนรู้ จุดประสงค์เชิงพฤติกรรมและการเรียนรู้ วางแผนการสอน บันทึกการสอน สื่อการสอน กิจกรรมการเรียนการสอนทั้งรายกลุ่มและรายบุคคล
          3. ทดลองใช้หลักสูตรในสถานศึกษานำร่องและแก้ไขบกพร่อง
          4. อบรมผู้สอน ผู้บริหารทุกระดับและบุคลากรทางการศึกษา ให้เข้าใจหลักสูตรใหม่เพื่อนำหลักสูตรไปใช้ให้ถูกต้องเหมาะสม รวมทั้งประชาสัมพันธ์หลักสูตรให้ผู้เกี่ยวข้องทราบ
          5. ปฏิบัติการสอน ด้วยการนำหลักสูตรไปสอนในสถานศึกษาก่อนประกาศใช้หลักสูตร

6. แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตร SU Model
          กระบวนการพัฒนาหลักสูตรจะประกอบไปด้วยขั้นตอนในการจัดทำหลักสูตรดังนี้
          1) การวางแผนหลักสูตร (Curriculum Planning) อาศัยแนวคิดจากคำถามของไทเลอร์ข้อที่หนึ่งคือ มีจุดมุ่งหมายอะไรบ้างในการศึกษาที่โรงเรียนต้องแสวงหา
          2) การออกแบบหลักสูตร (Curriculum Design) อาศัยแนวคิดจากคำถามของไทเลอร์ข้อที่สองคือมีประสบการณ์ทางการศึกษาอะไรบ้างที่โรงเรียนควรจัดขึ้นเพื่อช่วยให้บรรลุถึงจุดมุ่งหมายที่กำหนดไว้
          3) การจัดหลักสูตร (Curriculum Organization) อาศัยแนวคิดจากคำถามของไทเลอร์ข้อที่สามคือ จะจัดประสบการณ์ทางการศึกษาอย่างไร จึงจะทำให้การสอนมีประสิทธิภาพ
          4) การประเมินหลักสูตร (Curriculum Evaluation) อาศัยแนวคิดจากคำถามของไทเลอร์ข้อที่สี่คือจะประเมินผลประสิทธิภาพของประสบการณ์ในการเรียนอย่างไร จึงจะตัดสินได้ว่าบรรลุถึงจุดมุ่งหมายที่กำหนดไว้
        
          ลักษณะของแบบจำลอง SU Model
          1) มุ่งเน้นให้การศึกษา 3 ส่วนคือ จริยศึกษา พุทธิศึกษาและพลศึกษา
          2) เน้นการเรียนรู้แบบเก่ง ดี มีสุข โดยเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ
          3) เป็นหลักสูตรที่มุ่งให้ความรู้ (Knowledge) พัฒนาผู้เรียน (Leaner) และพัฒนาสังคม (Society)
          4) ใช้พื้นฐานที่เกี่ยวข้องกับหลักสูตร 3 ด้านคือ ปรัชญา จิตวิทยาและสังคม
          5) ปรัชญาที่เกี่ยวข้องคือ ปรัชาญาสารัตถนิยม (Essentialism) ปรัชญานิรันตรนิยม (Perenialism) ปรัชญาอัตถิภาวะนิยม (Existentialism) ปรัชญาปฎิรูปนิยม (Reconstructionism)

          สงัด อุทรานันท์ มีความเห็นว่าการพัฒนาหลักสูตรมีความครอบคลุมถึงการร่างหลักสูตรขึ้นมาใหม่ และการปรับปรุงหลักสูตรที่มีอยู่แล้วให้ดีขึ้นด้วย การใช้หลักสูตรและการประเมินหลักสูตรนั้นเป็นกระบวนการอันหนึ่งของการพัฒนาหลักสูตร โดยได้จัดลำดับขั้นตอนของการพัฒนาหลักสูตรไว้ดังนี้ คือ
          1.  การวิเคราะห์ข้อมูลพื้นฐาน
          2.  การกำหนดจุดมุ่งหมาย
          3.  การคัดเลือกและจัดเนื้อหาสาระ
          4.  การกำหนดมาตรการวัดและการประเมินผล
          5.  การนำหลักสูตรไปใช้
          6.  การประเมินผลการใช้หลักสูตร
          7.  การปรับปรุงแก้ไขหลักสูตร

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น